Jeta dhe vepra e Homerit

Jeta dhe vepra e Homerit, autorit të poemave epike “Iliada” dhe “Odisea”

Homeri më së shumti kujtohet se ishte autori i dy poemave epike “Iliada” dhe “Odisea”. Nuk ka të dhëna të sigurta për jetën dhe origjinën e tij, pasi realiteti ngatërrohet me legjendën.

Kush është Homeri?

Për disa Homeri është pasardhës i Orfeut, për të tjerë ai u krijua nga një nimfë, për të tjerë ai është një këngëtar i verbër që shkon nga qyteti në qytet pa një destinacion të saktë. Sipas disa komentuesve të letërsisë, biografia e Homerit mund të rindërtohet duke u nisur nga kuptimi i emrit të tij, që është “peng”.

Homeri është poeti më i madh dhe i pari nga hartuesit e tragjedive. (Platoni)

Ekzistojnë gjithashtu mendime kontradiktore për vendndodhjen e jetës së tij: në fakt ka nga ata që besojnë se ky poet ka jetuar në shekullin e tetë para Krishtit, ata që e gjurmojnë ekzistencën e tij në periudhën e Luftës së Trojës, ata që në vend të kësaj mendojnë se ai jetoi rreth dy dekada pas asaj ngjarjeje.

Ku lindi Homeri?

Në realitet, edhe ky informacion është disi i mjegullt: janë të paktën shtatë qytete që mburren me nderin e të qenit vendlindja e këtij poeti dhe studiuesi të famshëm klasik, përfshirë Smirnën dhe Rodosin.

Çfarë shkroi Homeri?

Dyshime ka edhe për prodhimtarinë letrare të këtij autori. Dy veprat epike që i atribuohen atij, Iliada dhe Odisea, në fakt duken aq të ndryshme në stil dhe përmbajtje sa nuk duken të shkruara nga i njëjti person. Sipas shumicës së kritikëve letrarë, Homeri është autor edhe i veprave të tjera: Betrakomiomakia, Iliada e Vogël dhe Himnet perëndive.

Çështja homerike

A ka jetuar vërtet Homeri apo është një personazh krejtësisht i shpikur dhe imagjinar? Burimet antike kanë rindërtuar një biografi të poetit, e cila në fakt përbëhet nga shtatë biografi të autorëve të ndryshëm dhe të titulluar “Jetët e Homerit”. Dy biografitë më të njohura janë ato që i atribuohen Herodotit dhe Plutarkut, të cilave i shtohet një tjetër, me shumë gjasa e bërë nga Hesiod.

Lidhur me ekzistencën reale Homerit, vendndodhjen e përkohshme të jetës së tij dhe origjinën e tij, një çështje e vërtetë homerike është ngritur midis ekspertëve të letërsisë (ende e hapur). Një tjetër pikë diskutimi është nëse dy poemat homerike ndër më të famshmet në letërsinë greke duhet t’i atribuohen atij apo një autori tjetër. Ndër ata që pretendojnë se Homeri ka krijuar vetëm njërën nga dy poemat dhe ata që ia atribuojnë autorësinë e të dyjave, ka edhe nga ata që, si autori Aristarku i Samotrakës (ishulli nga vjen Nike e famshme), beson se Homeri a ka shkruar Iliadën kur ishte i ri dhe Odisenë kur ishte plak.

Homeri është babai dhe princi i përjetshëm i të gjithë poetëve të botës. (Giacomo Leopardi)

Hipoteza të ndryshme mbi Iliadën dhe Odisenë

Kryesisht janë dy rryma që përballen me njëra-tjetrën në çështjen homerike: nga njëra anë ajo unitare (që mbështet pikërisht tezën e Homerit si autori i vetëm i dy poemave epike). Dhe nga ana tjetër, ai shumë njësi, që ia atribuon veprat dy autorëve të ndryshëm.

Megjithatë, ka edhe hipoteza të ndryshme: se Homeri në realitet nuk ka ekzistuar kurrë dhe se ai ishte thjesht një simbol i poezisë antike greke. Ka edhe nga ata që hipotezojnë realizimin e dy poemave epike në disa etapa apo “shtresa”, që i atribuohen epokave të ndryshme.

Sipas traditës, Homeri ishte i verbër. Në kohët e lashta, verbëria ishte një simbol i mençurisë dhe i dhuntisë profetike. Hendikepi i shikimit plotësohej nga frymëzimi që vinte nga Muzat.

Nuk mohohet ekzistenca e këngëve origjinale në formën e tyre primitive, por hamendësohet ndërhyrja e një autori të vetëm, i cili i bashkoi ato duke përdorur stilin dhe metrikën që gjejmë sot në Iliadë dhe Odise. Mund të jenë edhe vepra që përmbajnë një koleksion njohurish të lashta, të transmetuara gojarisht, dhe që kanë mbërritur në epokën moderne “të kalitura” me histori magjepsëse dhe mitike, që kanë mundur të kapin mirë lexuesin. Teoria e oralitetit të dy poemave homerike është mbështetur fuqishëm që nga viti 1928 nga një shkrimtar i ri amerikan, Milman Parry.

Janë hamendësuar dy Homerë, një federatë Homerësh, Homerë të shpërndarë të bashkuar nga një redaktor i duruar, por edhe i hutuar, një kor i zhurmshëm dhe dërrmues Homerësh që përziejnë zërat, gjuhët, epokat e tyre. Është e pamundur të kundërshtosh: filologjikisht, Homeri nuk mund të ekzistojë. Megjithatë, në mënyrë kritike, Homeri vazhdon të ekzistojë. (Giorgio Manganelli)

Fama e Homerit

Edhe nëse biografia e Homerit mbetet e turbullt dhe konfuze edhe sot, një gjë është e sigurt: fama e dy poemave të tij mbetet një moment historik në letërsinë perëndimore dhe në greqisht në veçanti. Autorët që erdhën më pas u frymëzuan prej tij, disa morën frymëzim nga stili i tij, të tjerë u kufizuan në kontestimin e tij.

Duke filluar nga shekulli i 15, Homeri përjetoi një periudhë suksesi falë rizbulimit të klasikëve grekë dhe latinë nga Humanistët. Homeri është një nga autorët e lashtë më të lexuar dhe më të komentuar edhe sot në shkolla, dhe kjo tregon shumë se sa veprat e tij kanë lënë gjurmë të pashlyeshme në letërsinë e të gjitha kohërave.

Njerëzit mashtrohen për njohjen e gjërave të dukshme në të njëjtën mënyrë si Homeri, i cili ishte më i mençuri nga të gjithë helenët. Në fakt, fëmijët që vranë morrat e mashtruan duke i thënë: çfarë kemi parë dhe kemi marrë, e lëmë; atë që nuk kemi parë ose marrë, e mbajmë. (Heraklitus)

Homeri: gjuha dhe stili

Në të dyja poemat që i atribuohen Homerit u gjet një stil dhe gjuhë e përbashkët. Gjuha e përdorur është dialekti jonik, me disa idioma që i përkasin dialektit eol. Gjuha e përdorur nga Homeri është rezultat i një përzierjeje dialektesh që nuk pasqyrohet në gjuhën tipike të asaj periudhe historike: prandaj supozohet se është një shpikje artistike. Edhe stili ka elemente tipike që bazohen në një traditë letrare të kulturuar dhe të rafinuar: për shembull, përdorimi i përsëritjeve ose përngjasimeve është shumë i shpeshtë./Elida Buçpapaj