Besueshmëria e Dhiatës së Re

Dhiata e Re (NT) është, ashtu si Dhiata e Vjetër (OT), një përzierje e llojeve të ndryshme të librave. Në DhR, shkronjat mbizotërojnë në 27 librat dhe këtu është edhe Libri eskatologjik i Zbulesës. Megjithatë, kur bëhet fjalë për besueshmërinë historike, katër Ungjijtë dhe Veprat e Apostujve kanë një pozicion të veçantë.

Gjatë historisë së lashtë, ishte e zakonshme që të kishte boshllëqe kohore prej disa shekujsh midis ngjarjeve dhe burimeve të shkruara që i tregojnë ato. Prandaj, katër ungjilltarët, duke përfshirë vazhdimin e Veprave të Apostujve nga Luka, dallohen midis literaturës antike përmes lidhjes së tyre shumë të ngushtë kohore, ku të gjitha shkrimet historike u regjistruan kur kishte ende dëshmitarë të gjallë – dëshmitarë që mund të konfirmonin përmbajtjen dhe të vënë në dyshim çdo pasaktësi.

Megjithatë, hendeku më i shkurtër kohor gjendet te Pali. Është interesante se kjo vlen për qendrën absolute të besimit: ringjalljen e Jezusit. Tek Parë e Korintasve 15, Pali rrëfen një rrëfim gojor të besimit rreth vdekjes, varrimit dhe ringjalljes së Jezusit, duke përfshirë dëshmitarët me emër – një rrëfim besimi që edhe studiuesit kritikë besojnë se u formulua disa ose disa vite pas kryqëzimit.

Edhe midis historianëve që nuk e pranojnë Jezusin si Mesia, ekziston një konsensus mbi shumë nga detajet themelore historike në Dhiatën e Re. Për periudhën e NT ka gjithashtu mundësi më të mira se sa për Dhjata e Përgjithshme për të krahasuar shkrimin historik me burime jashtëbiblike – dhe në krahasim me tekstet romake, greke dhe të tjera të lashta, informacioni biblik konfirmohet kryesisht nga burime të tjera. Një shembull i shumë të ngjashmeve mund të jetë përshkrimi i Lukës në Veprat 17 të udhëheqjes politike në Selanik, i cili quhet politarkë. Meqenëse një titull i tillë nuk është gjetur në burime të tjera, Luka supozohej prej kohësh se ishte i pavërtetë. Megjithatë, në kohët e fundit ky titull është gjetur në burime të tjera, dhe konkretisht në Selanik.

Krishterimi është ndryshe nga lëvizjet e tjera fetare. Islami, për shembull, beson se e gjithë njohuria vjen nga një zbulesë e mbinatyrshme që njerëzit nuk kanë të drejtë ta kontrollojnë. As Krishterimi nuk është i ngjashëm me Budizmin, i cili beson se ne e gjejmë të gjithë të vërtetën brenda vetes. Dhiata e Re, përkundrazi, tregon për një lëvizje që i ka rrënjët në histori. Mesazhi i krishterë shpall se Zoti është bërë njeri në Jezusin e Nazaretit, lindjen, jetën, vdekjen dhe ringjalljen e tij. Ky ishte një mesazh që njerëzit mund ta kontrollonin aty-këtu, dhe që u shpall edhe nga njerëz që ishin vetë të pranishëm kur ndodhi. Ky është informacion me të cilin ne mund të krahasojmë dhe shpjegojmë ende sot bazuar në burime të tjera historike që konfirmojnë informacionin në librat që ne sot i njohim si Dhiata e Re.

Personi Jezus jetoi një jetë mjaft të izoluar në periferi të Perandorisë Romake. Ai nuk kishte ambicie politike, nuk shkroi asgjë vetë dhe ishte aktiv publikisht vetëm për rreth tre vjet para se të ekzekutohej. Megjithatë, ai është një nga figurat historike më të dokumentuara të antikitetit. Spekulimet që vënë në dyshim informacionin themelor faktik në Ungjij – si ekzistenca e Jezusit dhe ngjarjet qendrore në jetën e tij – janë braktisur prej kohësh nga historianët seriozë. Baza faktike është thjesht shumë më e mirë për Jezusin sesa për shumicën e figurave të tjera të famshme nga antikiteti. Prandaj, kur studiojmë Dhiatën e Re, ne kemi në duart tona materiale të mira burimore historike.