Sëmundja e djersitjes: Epidemia e harruar

Gjatë mesjetës, sëmundjet ishin një kërcënim i vazhdueshëm për shëndetin e njerëzve, të shkaktuara nga mungesa e higjienës dhe kuptimi i dobët i natyrës së sëmundjes. Sëmundjet e panumërta që munduan dhe hutuan mjekët mesjetarë janë kuptuar mirë sot, por një që mbetet një mister historik dhe mjekësor është sëmundja angleze e djersitjes.

Bukuroshja e Fjetur, nga John Collier

Në shekujt 15 dhe 16, një epidemi misterioze përfshiu Evropën. Viktimat e sëmundjes fillimisht ranë me ethe dhe të dridhura të ftohta, së bashku me dhimbje koke, dhimbje të forta në qafë, shpatulla dhe gjymtyrë dhe dobësi të madhe. Faza e ftohtë zgjati nga gjysmë ore deri në tre orë, pas së cilës filloi faza e nxehtë. Kjo u karakterizua nga djersitje dhe etje e madhe, e shoqëruar me delirium, puls të shpejtë, palpitacion dhe dhimbje gjoksi. Në fazat e fundit, viktima rrëzohej dhe binte në gjumë, për të mos u zgjuar më. Aspekti më i tmerrshëm i sëmundjes së djersitjes ishte shpejtësia me të cilën ajo vriste. Shumica e viktimave vdiqën brenda 18 orëve pas fillimit të parë të simptomave. Vetëm ata që mbijetuan 24 orët e para vazhduan të shërohen plotësisht.

Sëmundja e djersitjes u shfaq në pesë shpërthime të mëdha midis 1485 dhe shpërthimit të fundit të dokumentuar në 1551. Një variant më beninj i së njëjtës sëmundje, i njohur si Djersa Picardy, shpërtheu më pas në Francën Veriore midis 1718 dhe 1874. Gjatë kësaj kohe, kishte gati dyqind shpërthime, por shkalla e vdekshmërisë ishte shumë më e ulët.

Sëmundja goditi për herë të parë gjatë mbretërimit të Henry VII, në 1485, menjëherë pas Betejës së Bosworth. Ajo vrau më shumë se dhjetë mijë njerëz brenda një muaji të vetëm. Një shpërthim më pak i përhapur ndodhi në 1507, i ndjekur nga një epidemi e tretë dhe shumë më e rëndë më vonë atë vit, e cila u përhap edhe në Francë. Përhapja e tretë ishte fatale duke vrarë gjysmën e popullsisë në disa zona. Shpërthimi i katërt shpërtheu në Londër në 1528 dhe u përhap me shpejtësi në të gjithë Anglinë. Thuhet se Henri VIII u largua nga Londra për të parandaluar kontraktimin e sëmundjes dhe hipi nga një banesë në tjetrën, duke fjetur në një shtrat të ndryshëm çdo natë. Sëmundja më pas u shfaq në Hamburg po aq papritur sa në Londër dhe u përhap aq shpejt sa më shumë se një mijë njerëz vdiqën brenda pak javësh. Ajo përfshiu Evropën, duke arritur në Zvicër, Danimarkë, Suedi, Norvegji, Lituani, Poloni dhe madje edhe në lindje të largët në Rusi. Sëmundja u shfaq për herë të fundit në 1551.

Një karakteristikë e veçantë e sëmundjes ishte se ajo godiste veçanërisht të pasurit dhe klasën e lartë. Duket, peshkopët dhe kryetarët e bashkive, të gjithë ranë viktima të saj. Manastiret u goditën më fort dhe viktimat midis klerikëve ishin të larta. Sëmundja madje preku familjen mbretërore. Anne Boleyn, gruaja e mbretit Henriku VIII, thuhet se u infektua dhe i mbijetoi sëmundjes. Vdekja misterioze e Arthur Tudorit, djalit të madh të Henrikut VII të Anglisë, i është atribuar gjithashtu sëmundjes së djersës. Lidhja e sëmundjes me klasën e lartë bëri që sëmundja të quhej “Stop Gallant” sepse me sa duket ndaloi kaq shumë të rinj galant.

Studiuesit modernë sugjerojnë se sëmundja mund të jetë shkaktuar nga një hantavirus i panjohur që bartin brejtësit pa u infektuar vetë prej tij. Tek njerëzit, hantavirusi shkakton infeksion pulmonar fatal që shkakton simptoma të ngjashme me gripin si ethe, kollë, dhimbje muskulore, dhimbje koke dhe letargji. Shkalla e vdekshmërisë është deri në 36 për qind.

Një tjetër i dyshuar është arbovirusi, i përhapur nga rriqrat dhe mushkonjat. Sëmundja e djersitjes dukej se u shfaq pas periudhave të reshjeve të zgjatura dhe përmbytjeve të shumta në disa zona. Në të vërtetë, disa studiues bashkëkohorë fajësuan klimën e lagësht angleze për sëmundjen. Nëse arbovirusi është shkaku, e kjo  mund të shpjegojë se pse pjesët më të larta dhe më të ftohta të Ishujve Britanikë – Skocia dhe Uellsi – mbetën të paprekura.

Hipoteza të tjera varionin nga botulizmi i shkaktuar nga ushqimi, helmimi nga ushqimi i shkaktuar nga një fugus, deri në antraksin. Në fund, është e vështirë të thuhet se çfarë ishte sëmundja e djersitjes. Ashtu si shumica e epidemive, ajo u zhduk aq papritur sa u shfaq, me përjashtim të disa incidenteve të izoluara – një në Tiverton, në 1644, mori jetën e 443 njerëzve. Sëmundja e vetme që ka ndonjë ngjashmëri me sëmundjen e djersitjes është djersa Picardy, ose “ethet ushtarake”, që shkaktoi shpërthime të shumta në Gjermani, Belgjikë, Austri, Zvicër dhe Itali në shekujt 18 dhe 19.

Incidenca e shpërthimit të hantavirusit në kohët moderne është relativisht e rrallë. Gjatë Luftës Koreane (1950-1953), ethet hemorragjike koreane që përfshiu trupat u shkaktua nga një infeksion hantavirus. Një në çdo dhjetë që sëmurej, vdiq. Kjo ishte hera e parë që u zbulua virusi. Emri i saj vjen nga lumi Hantan në Korenë e Jugut. Që atëherë, ka pasur vetëm një pjesë të vogël të rasteve në të gjithë botën.