Revolta Ilire

Është e vështirë të mbash gjurmët e të gjithë emrave të ndryshëm të përdorur në të gjitha rajonet e ndryshme të Ballkanit. Kjo e bën historinë pak më të vështirë, sepse kur gjëra të tilla si Thrakia, Iliria, Dalmacia, Raguza, Dubrovniku, Maqedonia, Maqedonia e Veriut dhe të gjithë emrat në mes po përfliten, mbajtja e tyre drejt bëhet pothuajse e pamundur. 

Dhe kjo është edhe më e trishtueshme, sepse ka disa histori tepër të lezetshme për të gjithë historinë e Ballkanit që anashkalohen – niveli i mirë i filmit epik. 

Revolta Ilire e viteve 6 deri në 9 pas Krishtit, e quajtur edhe Kryengritja e Batonit, është një nga ato momentet epike të krijuara për filma në histori. 

Së pari, Kryengritja e Batonëve shpesh quhet Kryengritja e Batonëve, sepse ajo u drejtua nga dy ilirë të fiseve të ndryshme të quajtur Bato. Bato Daesitiate dhe Bato Breucian, së bashku me shumë nga trupat e tyre, kishin qenë pjesë e njësive ndihmëse ushtarake romake. Ilirët ishin mercenarë të njohur në kohën e tyre dhe konsideroheshin ushtarë shumë të mirë. Si rezultat i kësaj, trupat e përfshira në kryengritje njihnin taktikat romake nga brenda dhe kishin një avantazh të caktuar në përballjen e tyre. 

Dhe së dyti, megjithëse historia tenton t’i grupojë ilirët së bashku, e vërteta është se ata prireshin të luftonin dhe sulmonin njëri-tjetrin më shumë se sa luftuan dhe bastisnin të tjerët. Kjo është ajo që e bëri pushtimin fillestar romak të Ballkanit më të lehtë sesa mund të kishte qenë ndryshe. Kryengritja e Batonëve ishte e vetmja herë kur fiset ilire u bashkuan për të luftuar një armik të përbashkët. Më në fund, Kryengritja Batonniane ishte e madhe. Suetonius e përshkroi atë si, “…më e rëndë nga të gjitha luftërat e huaja që nga ato me Kartagjenën”. Ishte një marrëveshje e madhe, shumë e madhe. Madje ajo vonoi sulmin e dytë, shumë më të famshëm, të Tiberit në Gjermani. 

Ishte në fakt mobilizimi i trupave për të luftuar në Gjermani në vitin 6 pas Krishtit që shkaktoi kryengritjen. Kur guvernatori i Ilirisë mobilizoi trupat e tij, ilirët u rebeluan dhe fillimisht mundën romakët. Më pas, ata vazhduan me vrasje, përdhunim dhe plaçkitje përmes qytetarëve romakë dhe veteranëve ushtarakë në zonën përmes Maqedonisë. Një publik romak i tronditur dhe i shqetësuar filloi të kërkonte veprim kur perandori August deklaroi se rebelët mund të arrinin në Romë brenda dhjetë ditësh. Rezervat u mblodhën shpejt dhe u vendosën. 

Një masë e lehtë se sa serioze u konsiderua kjo revoltë mund të shihet nga gjeneralët e dërguar për ta luftuar atë. Tiberius u tërhoq nga Gjermania dhe më pas Augusti dërgoi Germanicus-in në Iliri gjithashtu. Trupat romake ishin padyshim superiore në një betejë të ashpër, por trupat ilire u përpoqën t’i mbanin ato beteja në minimum dhe në vend të kësaj u mbështetën në më shumë luftë guerile, e cila shkaktoi probleme të mëdha për ushtrinë romake. Kalimi nga mënyra pushtuese në kundër-kryengritje doli të ishte kursi i duhur, megjithëse u desh disa riorganizime për të realizuar. Tiberius përdori gjithashtu një taktikë të tokës së djegur dhe kjo është ajo që në fund bëri që rebelimi të fillonte të lëkundet. 

Fiset ilire filluan të dorëzoheshin dhe ata që vazhduan luftimet u drejtuan drejt kështjellave natyrore të zonave malore. Bato Breucian u kap, u dorëzua dhe u lirua. Megjithatë, nuk ishte fat që ai të lihej lehtë, pasi më pas u kap nga forcat e Bato Daesitiate dhe u dënua me vdekje për tradhti. 

Fundi i rebelimit në 9 pas Krishtit erdhi sikur të ishte shkruar për një film nga JK Rowling. Dy fiset e fundit që luftuan, Pirustae dhe Daesitiatae, pothuajse u shkatërruan në strofkat e tyre malore. Fshati Arduba (tani vendi i kalasë së Vrandukut në Bosnje dhe Hercegovinë) ishte streha e fundit e luftëtarëve dhe ndërsa romakët po afroheshin, shpërtheu një debat i furishëm midis atyre që donin të dorëzoheshin dhe atyre që dëshironin të vazhdonin të luftonin. Gratë e Ardubës nuk ishin plotësisht të gatshme t’i dorëzoheshin skllavërisë përmes dorëzimit, dhe kur romakët pushtuan qytetin morën fëmijët e tyre dhe kryen vetëvrasje duke u hedhur nga shkëmbi ose duke u hedhur në zjarret që kishin pushtuar fshatin. Bato Daesitiati u kap dhe megjithëse incidentet specifike që shkaktuan rebelimin nuk u regjistruan kurrë, ai la këtë epitaf për origjinën e tij përpara se të dërgohej në mërgim, “Ju romakët jeni fajtorë për këtë; sepse ju dërgoni si roje të kopesë suaj, jo qen apo barinj, por ujqër”. 

Kjo revoltë shënoi fundin e ilirëve. Përveç taktikave të tokës së djegur dhe mizorive të kryera gjatë rebelimit, ilirët e mbetur kryesisht ose u shitën si skllevër ose u dërguan për të jetuar në mërgim në vende të tjera midis të huajve. 

Dhe kjo na lë të pyesim, në një botë të uritur për histori epike të hakmarrjes dhe rebelimit të drejtë – si nuk u bë film Kryengritja Batonnian?