A duhet të besohet në krijimin apo evolucionin?

Besimi i krishterë mëson se Zoti krijoi botën. Njeriu është krijuar sipas shëmbëlltyrës së Zotit dhe pjesa tjetër e krijimit – qielli dhe toka – janë gjithashtu vepër e Zotit. Por si erdhi e gjithë kjo? Bibla ka shumë për të thënë për krijimin dhe shkenca na ka ndihmuar gjithashtu t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje. Por a janë përgjigjet nga këto dy burime të pajtueshme? Këtu do të përqendrohemi në atë që thotë Bibla. A duhet të zgjedhim midis Biblës dhe teorisë së evolucionit, apo është e mundur të besojmë në të dyja?

Dhiata e Re është shumë e qartë se Zoti krijoi botën. Krijimi erdhi në jetë “me anë të fjalës së Perëndisë” (Hebrenjve 11:3). Por Jezusi dhe apostujt nuk janë aq të qartë se si e bëri Perëndia këtë, kur ndodhi ose sa kohë iu desh. Dhiata e Vjetër flet gjithashtu në disa vende se Zoti krijoi botën. Kjo është veçanërisht e vërtetë për Psalmet dhe librin e Jobit. Edhe këtu, përqendrimi është te Perëndia që është krijuesi, në vend se kur ose si ndodhi kjo. Përshkrimi më i rëndësishëm i krijimit gjendet në kapitullin e parë të Biblës. Është mjaft e qartë se autori këtu dëshiron të nënvizojë se Zoti është i lartësuar sovranisht dhe ka kontroll të plotë mbi krijimin e tij. Deri në çfarë mase autori dëshiron gjithashtu të japë një përshkrim të qasjes së Zotit është një pyetje ku ka mendime të ndryshme – shihni artikujt e tjerë këtu në faqe se si duhet të interpretohet historia e krijimit.

Përveç aspekteve biblike të diskutuara në artikuj të tjerë, si duhet zgjedhur midis krijimit dhe evolucionit? Së pari, le të pyesim nëse është e nevojshme të zgjedhim fare. Mund të vërejmë disa gjëra. Së pari: teoria e evolucionit nuk pretendon të shpjegojë të gjitha aspektet e krijimit. Pyetje të tilla si origjina e universit, origjina e Tokës dhe origjina e jetës nuk preken fare nga kjo teori shkencore. Prandaj nuk është e mundur të pretendohet, qoftë edhe në parim, ndonjë papajtueshmëri ndërmjet evolucionit biologjik dhe faktit që Zoti krijoi universin, tokën dhe jetën.

Së dyti, edhe kur bëhet fjalë për origjinën e organizmave biologjikë, është e vështirë të pohohet ndonjë papajtueshmëri parimore. Është një ide e njohur e krishterë që Zoti mund të punojë në mënyra të ndryshme në krijim – përmes mrekullive ose përmes proceseve natyrore. Çështja e mrekullive diskutohet në një artikull tjetër, ku thuhet se njohuritë shkencore nuk e përjashtojnë mundësinë e mrekullive. Teoritë shkencore kanë të bëjnë me proceset e botës së brendshme, dhe duke qenë se mrekullitë nuk janë të botës së brendshme, teoritë shkencore nuk mund t’i ndalojnë ato. Meteorologjia është teoria më e mirë për mënyrën se si funksionon normalisht moti, por meteorologjia nuk pretendon të shpjegojë të gjitha fenomenet e motit dhe për këtë arsye nuk është një argument kundër Jezusit që qetëson stuhinë. E njëjta gjë vlen edhe për teorinë e evolucionit: edhe pse ajo përshkruan se si funksionojnë normalisht proceset biologjike në natyrë, nuk është e sigurt se mund të shpjegojë të gjitha dukuritë biologjike dhe për këtë arsye nuk mund të merret si dëshmi se Zoti nuk ka bërë mrekulli në raste të caktuara. Me fjalë të tjera, edhe nëse dikush imagjinon një proces të gjerë evolucionar, nuk përjashton që Zoti të ketë krijuar mrekullisht.

Mënyra e dytë e punës së Perëndisë, nëpërmjet proceseve dytësore natyrore, dëshmohet me bollëk në Bibël. Kur Perëndia ndau Detin e Kuq në mënyrë që izraelitët të mund të ecnin tokën e thatë nëpër shtratin e detit, kjo ndodhi duke dërguar një erë nga lindja. Zoti është kështu shkaku kryesor i ndarjes së detit dhe era është e dyta. Kur Perëndia i siguron Elijas ushqim, ai dërgon korbat për t’i sjellë bukë. Zoti është arsyeja kryesore që ai merr bukën dhe korbat ajo dytësore. Pra, nuk është e mundur të thuhet se vetëm për shkak se kemi një shpjegim të natyrshëm se si funksionon diçka, kjo dëshmon se Zoti nuk qëndron pas saj.

Por, dikush mund të kundërshtojë, një proces i rastësishëm si evolucioni nuk mund të përdoret nga Zoti dhe për këtë arsye evolucioni tregon se Zoti nuk krijoi. Mutacionet mund të jenë të rastësishme, por drejtimi i evolucionit në një perspektivë më të gjerë mund të varet nga faktorë të ndryshëm nga ai që shihet në një ngjarje të izoluar, si përzgjedhja natyrore dhe një mjedis i rregulluar mirë në të cilin mutacionet mund të mbijetojnë. Nuk ka asgjë që thotë se faktorë të tillë nuk mund të dizajnohen.

Edhe rastësia, siç flasin biologët për mutacione, është në të vërtetë e pajtueshme me dizajnin. Ernst Mayr, një nga biologët më me ndikim të shekullit të 20-të, shkroi: “Kur dikush thotë se mutacionet ose variacionet janë të rastësishme, kjo do të thotë vetëm se nuk ka asnjë lidhje midis formimit të gjenotipeve të reja dhe nevojave përshtatëse të një organizmi në një mjedis të caktuar.” Prandaj, është plotësisht e mundur që vetë Zoti të përfshihet në kontrollin e shumë prej mutacioneve që janë pozitive për zhvillimin e krijimit të tij.

Prandaj, përgjigjja në pyetjen nëse është e nevojshme të zgjidhet midis krijimit dhe evolucionit duket të jetë jo. Por mund të ketë ende arsye për të zgjedhur njërën në favor të tjetrës. Për shembull, shumë shohin vështirësi në pajtimin e një Perëndie të mirë me një proces të dhunshëm si evolucioni që përfshin vuajtjen dhe vdekjen e miliarda krijesave. “Problemi i vuajtjes” klasik merr një dimension krejtësisht të ri nëse ka qenë metoda e Zotit për krijimin e botës, dhe midis të krishterëve ka mendime të ndryshme nëse ka një zgjidhje të pranueshme për këtë problem apo jo.

Si nga brenda ashtu edhe nga jashtë, ka edhe kritikë të besueshmërisë së teorisë së evolucionit. Kritikët argumentojnë se i mungon mbështetja shkencore në pikat vendimtare, si për shenjat e origjinës së supozuar të përbashkët të organizmave ashtu edhe për mekanizmat që mendohet se e çojnë evolucionin përpara. Shembuj të kritikave të tilla mund të gjenden, ndër të tjera, në rishikimin e materialeve mësimore nga Göran Schmidt këtu në këtë faqe. Nëse kjo kritikë është e saktë, zgjedhja midis krijimit dhe evolucionit tashmë është vendosur, pasi alternativa evolucionare është shkencërisht e paqëndrueshme.

Atëherë si vendosni se çfarë të besoni? Krijim apo evolucion? Ne që jemi pas kësaj faqeje besojmë se ka arsye të mira për të besuar në krijimin, duke përfaqësuar në të njëjtën kohë kontekste ku mund të arrihet në përfundime të ndryshme në lidhje me evolucionin. Biseda për këtë çështje ka të ngjarë të vazhdojë dhe nevojitet një përulësi dhe ndjeshmëri e madhe, sepse askush nga ne nuk i ka të gjitha përgjigjet. Nëse kjo faqe mund të kontribuojë në rritjen e të kuptuarit në bisedë, shumë është fituar!